Πως επιδρά η άσκηση υψηλών εντάσεων στις αθηρωματικές πλάκες των στεφανιαίων αγγείων;

Η διαλειμματική άσκηση υψηλών εντάσεων (high intensity interval training-HIIT) αποτελεί μια διαδεδομένη μορφή άσκησης με την οποία επιτυγχάνεται μυική ενδυνάμωση, και ταυτόχρονα βελτίωση της αερόβιας αντοχής.

Ασθενείς με στεφανιαία νόσο κατόπιν αγγειοπλαστικής (PCI) γενικά προτρέπονται να ακολουθούν χαμηλής έντασης άσκηση, κυρίως περπάτημα διάρκειας 30 λεπτών. Ωστόσο, σε μια πρόσφατη δημοσίευση φαίνεται ότι η άσκηση στην μορφή HIIT υπό επιτήρηση και μετά από διάστημα 6 μηνών, επιτυγχάνει σε αυτούς τους ασθενείς μείωση του αθηρωματικού φορτίου, όπως αυτό διαπιστώθηκε με ενδοστεφανιαίο υπέρηχο (IVUS).

Θα πρέπει λοιπόν σε τέτοιους ασθενείς να παρέχεται η δυνατότητα για τέτοιου είδους άσκηση, πάντοτε κατόπιν γνωμάτευσης, αξιολόγησης και έγκρισης από τον θεράποντα ιατρό.

Σχετική αναφορά:
High intensity interval training induces beneficial effects on coronary atheromatous plaques – a
randomized trial.
European Journal of Preventive Cardiology, 2022.

Οι μυες του σώματος μας: ένας μεγάλος ενδοκρινής αδένας

Για αρκετά χρόνια ξέραμε ότι οι μύες του σώματος μας ήταν οι δέκτες διάφορων ερεθισμάτων που εκτελούσαν απλές ή σύνθετες μηχανικές συσπάσεις, ώστε να επιτυγχάνεται η κίνηση και η ισορροπία.

Έχει πλέον επιβεβαιωθεί η θεωρία ότι οι μυικές ίνες έχουν την αξιοθαύμαστη ιδιότητα παραγωγής κυτοκινών και πεπτιδίων, που με την σειρά τους επιδρούν ευεργετικά σε άλλα όργανα του σώματος.

Οι μυοκίνες συγκεκριμένα, αποτελούν τέτοια πεπτίδια, που αποδείχτηκε ότι λειτουργούν σε πολλαπλά επίπεδα και συμβάλλουν στην προστασία των οστών, στην αναστολή πολλαπλασιασμού καρικινικών κυττάρων, στην παραγωγή ευεργετικών πεπτιδίων (GLP-1) που βελτιώνουν τον μεταβολισμό γλυκόζης και λιπιδίων, στην ισχυροποίηση και ισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος και στην τόνωση της μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών.

Διατηρώντας λοιπόν τους μύες του σώματος μας σε συνεχή κίνηση μπορούμε να μείωσουμε την πιθανότητα οστεοπόρωσης, καρκίνου, μεταβολικού συνδρόμου, διαβήτη, αρτηριακής υπέρτασης και άνοιας. Μάλιστα, όσο πιο εκτεταμένη και ποικιλόμορφη είναι η δραστηριότητα των μυών μας (συμμετοχή σε διαφορετικά αθλήματα και εναλλακτικές σωματικές εργασίες), τόσο μεγαλύτερο αναμέναται να είναι το όφελος που θα αποκομίσουμε.

Σχετική αναφορά:

van den Beld AW et al. The physiology of endocrine systems with ageing.
Lancet Diabetes Endocrinol. 2018 Aug;6 (8):647-658.

Αξιολόγηση ηλεκτροκαρδιογραφήματος αθλητών: νέα δεδομένα

Η αξιολόγηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος ενός αθλητή είναι δυνατόν να εντοπίσει σε υποκλινική και ασυμπτωματική φάση, μια υποκείμενη μυοκαρδιακή πάθηση.

Κατά καιρούς έχουν ανακοινωθεί διάφορα κριτήρια που επιτρέπουν με σχετική ευκολία την ερμηνεία ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος.

Ένα νέο στοιχείο, που μέχρι τώρα δεν περιλαμβάνεται σε αυτά τα κριτήρια, φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σημασία. Η παρουσία χαμηλών δυναμικών QRS στις απαγωγές των άκρων αποτελεί είναι εύρημα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Υπολογίζεται ότι παρουσιάζεται στο 1% των αθλητών και πιθανόν να υποκρύπτει αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια ή την παρουσία μη ισχαιμικής ουλής στο μυοκάρδιο.

Είναι αναγκαίο λοιπόν, η διαπίστωση ενός τέτοιου στοιχείου στο ηλεκτροκαρδιογράφημα να ακολουθείται από υπέρηχο καρδιάς και ιδανικά από την διενέργεια δοκιμασίας κόπωσης. Σε περίπτωση καταγραφής πολύμορφων έκτακτων κοιλιακών συστολών, το MRI καρδιάς είναι ενδεδειγμένο.

Σχετική αναφορά:
Prevalence and clinical significance of isolated low QRS voltages in young athletes.
EP Europace. Published: 04 March 2022

Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αθλητών: ποιες οι πιθανότητες επιβίωσης

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση αναζητήθηκαν οι πιθανότητες επιβίωσης αθλητών μετά από επεισόδιο καρδιακής ανακοπής στον χώρο άθλησης (sports-related sudden cardiac death). Η μελέτη συμπεριέλαβε δεδομένα από το Γαλλικό Ινστιτούτο Υγείας κατά την περίοδο 2005-2018.

Στο σύνολο 377 τέτοιων περιστατικών το 5.3% συνέβηκε σε νεαρούς ανταγωνιστικού επιπέδου αθλητές, ενώ το 94.7% σε ερασιτέχνες αθλητές μέσης ηλικίας.

Η διενέργεια καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ) με την εφαρμογή θωρακικών συμπιέσεων και την χρήση απινιδωτή στον αθλητικό χώρο παρουσίασε σημαντική άνοδο στο υπό μελέτη χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με την μελέτη, η έγκαιρη και άμεση εφαρμογή ΚΑΡΠΑ/αυτόματου απινιδωτή μπορεί να πετύχει ποσοστό επιβίωσης 66.7%.

Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα μεγάλο και υπερτονίζει την τεράστια σημασία που έχει η εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού που επιτηρεί αθλητικούς αγώνες.

Σχετική αναφορά:
Evolution of Incidence, Management, and Outcomes Over Time in Sports-Related Sudden Cardiac Arrest
Karam N, et al.
J Am Coll Cardiol. 2022 Jan, 79 (3) 238–246

Ο κίνδυνος μιας γυναίκας που αθλείται να υποστεί αιφνίδιο καρδιακό θάνατο (sports related sudden cardiac death) υπολογίζεται να είναι μέχρι και 33 φορές μικρότερος από τον αντίστοιχο κίνδυνο ενός άνδρα.

Αρχικά είχε τεθεί η υποψία ότι το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στην μαζικότερη συμμετοχή των ανδρών στον αθλητισμό. Ωστόσο φαίνεται ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αναληθής, καθώς στους πρόσφατους Ολυμπιακούς αγώνες το 45% ήταν γυναίκες. Η συμμετοχή μάλιστα των γυναικών σε αγωνίσματα αντοχής έχει πλέον γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής. Τα αγωνίσματα στα οποία καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά αιφνίδιου θανάτου είναι η καλαθόσφαιρα (κυρίως σε νεαρούς άνδρες στην Αμερική), το ποδόσφαιρο (σε νεαρούς άνδρες στην Ευρώπη) και ακολούθως το τρέξιμο, η ποδηλασία και η κολύμβηση (με κάπως πιο ίση κατανομή ανάμεσα στα δύο φύλα).

Παθήσεις όπως η υπερτροφική και αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια, καθώς και το σύνδρομο Brugada φαίνεται ότι είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν επικίνδυνες αρρυθμίες σε άνδρες παρά σε γυναίκες.

Επιπλέον η αθηρωμάτωση των στεφανιαίων αγγείων, αλλά και η κολπική μαρμαρυγή είναι σαφώς συχνότερα στο ανδρικό φύλο. Πιθανότερη εξήγηση των πιο πάνω δεδομένων είναι η προστατευτική δράση των οιστρογόνων. Γενικότερα επίσης οι γυναίκες παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, καθώς και μια κοινωνική συμπεριφορά με μικρότερη ροπή προς καταχρήσεις επιβαρρυντικών ουσιών.

Σχετική αναφορά:
Risk of sports-related sudden cardiac death in women
Eur Heart J 2021 Dec 11;[EPub Ahead of Print], D Rajan, R Garcia, J Svane, J Tfelt-Hansen

Πως αξιολογούνται οι έκτακτες κοιλιακές συστολές κατά την δοκιμασία κόπωσης.

Οι έκτακτες κοιλιακές συστολές αποτελούν μια συχνή μορφή αρρυθμίας. Η κλινική αξιολόγηση τους καθιστά αναγκαία ορισμένες φορές την διενέργεια απεικονιστικών και λειτουργικών εξετάσεων.

Η δοκιμασία κόπωσης είναι μια εξέταση με την οποία παρακολουθείται η ηλεκτρική δραστηριότητα και συμπεριφορά της καρδιάς κατά την άσκηση. Αρρυθμίες είναι δυνατόν να καταγραφούν κατά την διάρκεια της εξέτασης. Σε μια πρόσφατη δημοσίευση τονίζεται ότι οι έκτακτες κοιλιακές συστολές που εμφανίζονται στην φάση αποκατάστασης είναι δείκτες δυσμενούς πρόγνωσης.

Η παρουσία τους είναι πιθανόν να υποδηλώνει την καθυστερημένη επαναφορά και επικράτηση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος και να σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Λιγότερη ανησυχία θα πρέπει να προκαλούν οι έκτακτες κοιλιακές συστολές που εμφανίζονται κατά την άσκηση, κυρίως όταν αυτές εκλείπουν στην φάση αποκατάστασης.

Γενικότερα λοιπόν, αυξημένο φορτίο εκτάκτων κοιλιακών συστολών στην φάση αποκατάστασης, ιδιαίτερα αν αυτές έχουν ποικίλη μορφολογία, θα πρέπει να εγείρουν την κλινική υποψία για περαιτέρω εξετάσεις.

Σχετική αναφορά
Exercise-Induced Ventricular Ectopy and Cardiovascular Mortality in Asymptomatic Individuals
Marwan M. Refaat, Charbel Gharios, M. Vinayaga Moorthy, Farah Abdulhai, Roger S. Blumenthal, Miran
A. Jaffa, and Samia Mora
J Am Coll Cardiol. 2021 Dec, 78 (23) 2267–2277

Ο βαθμός εναπόθεσης ασβεστίου στις στεφανιαίες αρτηρίες (Coronary Artery Calcium score) αποτελεί ένα δείκτη που μπορεί αρκετά εύκολα και γρήγορα να προσδιοριστεί με την χρήση της αξονικής τομογραφίας. Τα υψηλά επίπεδα του συγκεκριμένου σκορ παραδοσιακά σχετίζονταν με αυξημένο φορτίο αθηρωματικής πλάκας και αποτελεί ένα από τα κριτήρια που καθορίζουν την θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών, είτε με φαρμακευτική ή επεμβατική αντιμετώπιση.

Σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκαν ανεξήγητα υψηλά σκορ ασβεστίου σε αθλητές, ιδιαίτερα σε αυτούς που συμμετέχουν σε αγωνίσματα αντοχής. Διατυπώθηκε μάλιστα αρχικά η άποψη ότι η αυξημένη καταπόνηση της καρδιάς εξαιτίας της άσκησης είναι η αιτία αυτού του ευρήματος. Αυτό έθεσε σε αμφισβήτηση τα οφέλη της άσκησης, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται υπέρμετρη.

Παρόμοια ευρήματα παρουσιάζονται σε πρόσφατη δημοσίευση. Ανάμεσα σε 25485 συμμετέχοντες επιβεβαιώθηκε η γραμμική συσχέτιση της άσκησης με το σκορ ασβεστίου. Η εντατικοποίηση μάλιστα της άσκησης συνοδεύτηκε και με ταχύτερη εναπόθεση ασβεστίου στα αγγεία.

Οι συγγραφείς του άρθρου τονίζουν ότι το εύρημα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένδειξη δυσμενούς επίδρασης της άσκησης στην καρδιά. Αντίθετα, η εμφάνιση υψηλού σκορ ασβεστίου σε αυτά τα άτομα θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένδειξη επούλωσης και σταθεροποίησης μιας υφιστάμενης αθηρωματικής πλάκας. Όταν λοιπόν διενεργείται μια τέτοια εξέταση, ο γιατρός θα πρέπει να γνωρίζει το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας του ασθενούς, και να το λαμβάνει σοβαρή υπόψη στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Σχετική αναφορά
Sung K, Hong YS, Lee J, et al. Physical activity and the progression of coronary artery calcification. Heart
Published Online First: 20 September 2021

Ένα από τα ζητήματα που παραμένουν αμφιλεγόμενα αποτελεί η άθληση, και πιο συγκεκριμένα ο ενδεδειγμένος όγκος και ένταση αυτής, σε όσους πάσχουν από στεφανιαία νόσο.

Δεδομένος πρέπει να θεωρείται ο αποκλεισμός από κάθε είδους ανταγωνιστικής μορφής άθλησης στα άτομα που πάσχουν από νόσο των στεφανιαίων αγγείων. Ωστόσο η εξατομικευμένη άσκηση μέτριας έντασης σε ένα μη ανταγωνιστικό περιβάλλον (recreational exercise) θα πρέπει να ενθαρρύνεται σε τέτοια άτομα, καθώς έχει αποδειχτεί να είναι ιδιαίτερα ευεργετική.

Παρακολούθησα σήμερα μια ενδιαφέρουσα διάλεξη στα πλαίσια του Πανευρωπαικού Συνεδρίου Καρδιολογίας από την Dr Sabiha Gati, που εξειδικεύεται στην Αθλητική Καρδιολογία. Αντικείμενο αυτής ήταν η δυνατότητα συμμετοχής σε αγώνα μαραθωνίου ενός ασθενούς με στεφανιαία νόσο. Αφού λοιπόν διενεργηθεί ενδελεχής καρδιολογική αξιολόγηση και αποκλεισμός υπολειπόμενης ισχαιμίας και αρρυθμιών σε ένα τέτοιο άτομο, και αν πληρούνται ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις, τότε είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί αυτό.

Βασική συνθήκη είναι η συνεχής παρακολούθηση (Heart rate monitor) ώστε να μην υπερβαίνει σε καμία φάση του αγώνα η καρδιακή συχνότητα το 60-70% της μέγιστης προβλεπόμενης τιμής.

Η ένταση και ο ρυθμός τρεξίματος θα πρέπει να είναι άνετη σε όλη την διάρκεια του αγώνα με σαφή οδηγία διακοπής σε τυχόν συμπτώματα προκάρδιας δυσφορίας. Αναγκαία είναι η επαρκής ενυδάτωση, με ιδιαίτερη έμφαση το τελευταίο σκέλος του αγώνα. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται ο αγώνας να διενεργείται με ένα συνοδό άτομο, ώστε να υπάρχει συνεχής επιτήρηση και έγκαιρη παρέμβαση.

Τέλος, απαραίτητη συνθήκη αποτελεί και η έγκαιρη ενημέρωση του επιβλέποντος ιατρικού προσωπικού του αγώνα, ώστε να εξασφαλιστεί η στενή παρακολούθηση.

Σχετική αναφορά:
Guidelines in Practice : sports participation of athletes with coronary disease-finding the right balance.
A veteran athlete with coronary disease.
Dr Sabiha Gati

Η άθληση αποδεδειγμένα βοηθά το καρδιαγγειακό σύστημα και την υγεία μας.

Όπως και σε όλους τους κανόνες της ζωής όμως, έτσι και σε αυτή την περίπτωση, υπάρχουν και οι ξαιρέσεις. Φαίνεται ότι οι αθλητές, και ιδιαίτερα αυτοί που αγωνίζονται σε μικτά αγωνίσματα αντοχής (τρίαθλο), παρουσιάζουν συγκριτικά αυξημένη πιθανότητα κολπικής μαρμαρυγής. Η εξήγηση αυτού του φαινομένου ενδεχομένως να αποδίδεται στην διάταση των καρδιακών κοιλοτήτων και την ίνωση που προκαλείται στο μυοκάρδιο μετά από παρατεταμένη και επίπονη σωματική άσκηση.

Από αυτά τα επιστημονικά ευρήματα προκύπτει η ανάγκη επαγρύπνησης και παρακολούθησης αυτών των ατόμων. Ιδιαίτερα σε περίπτωση αναφερόμενου αισθήματος παλμών ή «ανεξήγητου φτερουγίσματος στο στήθος» η 24ωρη καταγραφή της ηλεκτρικής δραστηριότητας πιθανόν να αποκαλύψει επεισόδια κολπικής μαρμαρυγής. Διαφαίνεται επίσης και η υποχρέωση ενός γιατρού, να υπενθυμίζει στους αθλητές τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν από την ολιγοήμερη παύση και ξεκούραση σε περιόδους έντονης και συνεχόμενης άθλησης.

Σχετική αναφορά
Newman W, Parry-Williams G, Wiles J, et al.
Risk of atrial fibrillation in athletes: a systematic review and meta-analysis.
British Journal of Sports Medicine Published Online First: 12 July 2021. doi: 10.1136/bjsports-2021-
103994

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση υπερτονίζεται για μια ακόμα φορά η τεράστια σημασία που έχει η άσκηση και η διατροφή στην προστασία της καρδιάς μας.

Ανάμεσα σε 92 άτομα που υποβλήθηκαν σε αξονική στεφανιογραφία επιβεβαιώθηκε μετά από διάστημα 67 εβδομάδων, και μετά από επαναληπτική εξέταση, ότι τόσο το συνολικό αθηρωματικό φορτίο όσο και η σύσταση των αθηρωματικών πλακών παρουσίασαν σημαντική βελτίωση μετά από εντατικοποιημένο πρόγραμμα σωστής διατροφής.

Η δυνατότητα υποστροφής και συρρίκνωσης της αθηρωματικής νόσου με απλές και μη επεμβατικές μεθόδους αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη επιστημονική υπόσταση. Οι παρεμβάσεις πρέπει να περιορίζονται μόνο σε περιπτώσεις που πραγματικά επαπειλείται η καρδιά και επιβεβαιώνεται η ισχαιμία. Η τροποποίηση της καθημερινότητας μας, με την άσκηση και τον αυστηρό έλεγχο της διατροφής, αποτελεί το καλύτερο, το ασφαλέστερο και το αποτελεσματικότερο φάρμακο για την αντιμετώπιση της στεφανιαίας νόσου.

Σχετική αναφορά:
JACC: Cardiovascular Imaging
High-Risk Coronary Plaque Regression After Intensive Lifestyle Intervention in Nonbstructive Coronary
Disease: A Randomized Study
JACC Cardiovasc Imaging 2020 Dec 11;[EPub Ahead of Print], J Henzel, C Kępka, M Kruk, M Makarewicz-
Wujec, Ł Wardziak, P Trochimiuk, Z Dzielińska, M Demkow