«Ο αθλητής του σαββατοκυρίακου» : πώς η κατανομή της άσκησης στην διάρκεια της εβδομάδας επηρεάζει την υγεία μας

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) προτείνεται η άσκηση μέτριας/υψηλής έντασης τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται μεγαλύτερη καρδιαγγειακή προστασία, αλλά και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Η καθημερινότητα μας είναι τέτοια που για πολλούς είναι πρακτικά δύσκολη η διενέργεια άσκησης.

Αρκετά άτομα λοιπόν κατορθώνουν να φτάνουν ή ακόμα και να υπερβαίνουν τις συστάσεις του ΠΟΥ εκτελώντας άσκηση μόνο τα σαββατοκυρίακα (“weekend warriors”).

Σε με μια πρόσφατη δημοσίευση, και κατόπιν αναδρομικής ανάλυσης 89753 ατόμων, διασπιστώθηκε ότι οι αθλητές του σαββατοκυρίακου (με τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης εβδομαδιαίως) παρουσίασαν αντίστοιχα μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο με αυτούς που είχαν το ίδιο φορτίο σωματικής άσκησης με ισόποση κατανομή στην εβδομάδα.

Τα άτομα λοιπόν με επιβαρυμένο ωράριο εργασίας κατά την βδομάδα, έχουν την δυνατότητα το σαββατοκυρίακο να αναπληρώσουν την έλλειψη άσκησης επιτυγχάνοντας τα ίδια οφέλη.

Σχετική αναφορά:
JAMA: The Journal of the American Medical Association
Accelerometer-Derived "Weekend Warrior" Physical Activity and Incident Cardiovascular Disease
JAMA 2023 Jul 18;330(3)247-252, S Khurshid, MA Al-Alusi, TW Churchill, JS Guseh, PT Ellinor

Η αξία της μυικής ενδυνάμωσης μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου

Το οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου αποτελεί την συχνότερη αιτία πρόκλησης καρδιακής ανεπάρκειας.

Σε μια πρόσφατη ανακοίνωση (ESC Heart Failure congress, Prague 2023) έγινε αναφορά στην σημασία της μυικής ενδυνάμωσης σε ασθενείς που έχουν υποστεί έμφραγμα μυοκαρδίου. Συγκεριμένα οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των τετρακεφάλων μυών στα κάτω άκρα αυτών των ασθενών, μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας (μέση διάρκεια παρακολούθησης 4.5 έτη).

Πέραν αυτού αποδεικνύεται ότι με την μυική ενδυνάμωση επιτυγχάνονται καλύτεροι δείκτες ποιότητας ζωής, καθώς οι καθημερινές δραστηριότητες των ασθενών διεκπεραιώνονται με μεγαλύτερη ευκολία.

Τέτοιου είδους ασκήσεις συνήθως διδάσκονται σε κέντρα καρδιακής αποκατάστασης, όπου γίνεται εκμάθηση του σωστού τρόπου εκγύμνασης υπό ιατρική και νοσηλευτική επίβλεψη. Εναλλακτικά, θα πρέπει να γίνεται η καθοδήγηση από τους καρδιολόγους και τους προσωπικούς ιατρούς. Απλές καθημερινές επαναληπτικές ασκήσεις, όπως το σήκωμα και κάθισμα σε καρέκλα χωρίς υποβοήθηση από τα χέρια, αρκούν για ενδυνάμωση των τετρακεφάλων μυών. Αν αυτό μάλιστα συνδυάζεται και με αερόβια άσκηση (30-45 λεπτά μέσης έντασης περπάτημα), τα οφέλη της άσκησης πολλαπλασιάζονται.

Σχετική αναφορά:
«Leg strength and incidence of heart failure in patients with acute myocardial infarction» Abstract session ‘Rehabilitation and Sports Cardiology – Cardiovascular Rehabilitation’-ESC Heart Failure, Prague 2023
https://www.escardio.org/The-ESC/Press-Office/Press-releases/Heart-attack-patients-with-strong-legs-have-better-prognosis

Η άσκηση σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή

Η άσκηση αποδεδειγμένα λειτουργεί ευεργετικά στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση γίνεται λόγος για την επίδραση της άσκησης σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή.

Συγκεκριμένα, στην μελέτη (ACTIVE-AF Randomized Controlled Trial) που είχε διάρκεια 12 μήνες και συμμετείχαν 120 ασθενείς διαπιστώθηκε ότι η αερόβια άσκηση ελάττωσε την συμπτωματολογία και βελτίωσε την ποιότητα ζωής. Επιπρόσθετα όσοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα άσκησης παρουσίασαν αύξηση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου, ένδειξη βελτίωσης της συνολικής φυσικής κατάστασης και αντοχής.

Για πολλοστη φορά επιβεβαιώνονται τα οφέλη από την άσκηση. Είναι αναγκαίο, και πάντα με σωστή καθοδήγηση και επιτήρηση, οι ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα να ακολουθούν ένα πρόγραμμα άσκησης.

Σχετική αναφορά:
JACC: Clinical Electrophysiology
An Exercise and Physical Activity Program in Patients With Atrial Fibrillation: The ACTIVE-AF Randomized
Controlled Trial
JACC Clin Electrophysiol 2023 Apr 01;9(4)455-465, AD Elliott, CV Verdicchio, R Mahajan, ME Middeldorp,
C Gallagher, RS Mishima, JML Hendriks, RK Pathak, G Thomas, DH Lau, P Sanders

Πως επιδρά η άσκηση υψηλών εντάσεων στις αθηρωματικές πλάκες των στεφανιαίων αγγείων;

Η διαλειμματική άσκηση υψηλών εντάσεων (high intensity interval training-HIIT) αποτελεί μια διαδεδομένη μορφή άσκησης με την οποία επιτυγχάνεται μυική ενδυνάμωση, και ταυτόχρονα βελτίωση της αερόβιας αντοχής.

Ασθενείς με στεφανιαία νόσο κατόπιν αγγειοπλαστικής (PCI) γενικά προτρέπονται να ακολουθούν χαμηλής έντασης άσκηση, κυρίως περπάτημα διάρκειας 30 λεπτών. Ωστόσο, σε μια πρόσφατη δημοσίευση φαίνεται ότι η άσκηση στην μορφή HIIT υπό επιτήρηση και μετά από διάστημα 6 μηνών, επιτυγχάνει σε αυτούς τους ασθενείς μείωση του αθηρωματικού φορτίου, όπως αυτό διαπιστώθηκε με ενδοστεφανιαίο υπέρηχο (IVUS).

Θα πρέπει λοιπόν σε τέτοιους ασθενείς να παρέχεται η δυνατότητα για τέτοιου είδους άσκηση, πάντοτε κατόπιν γνωμάτευσης, αξιολόγησης και έγκρισης από τον θεράποντα ιατρό.

Σχετική αναφορά:
High intensity interval training induces beneficial effects on coronary atheromatous plaques – a
randomized trial.
European Journal of Preventive Cardiology, 2022.

Οι μυες του σώματος μας: ένας μεγάλος ενδοκρινής αδένας

Για αρκετά χρόνια ξέραμε ότι οι μύες του σώματος μας ήταν οι δέκτες διάφορων ερεθισμάτων που εκτελούσαν απλές ή σύνθετες μηχανικές συσπάσεις, ώστε να επιτυγχάνεται η κίνηση και η ισορροπία.

Έχει πλέον επιβεβαιωθεί η θεωρία ότι οι μυικές ίνες έχουν την αξιοθαύμαστη ιδιότητα παραγωγής κυτοκινών και πεπτιδίων, που με την σειρά τους επιδρούν ευεργετικά σε άλλα όργανα του σώματος.

Οι μυοκίνες συγκεκριμένα, αποτελούν τέτοια πεπτίδια, που αποδείχτηκε ότι λειτουργούν σε πολλαπλά επίπεδα και συμβάλλουν στην προστασία των οστών, στην αναστολή πολλαπλασιασμού καρικινικών κυττάρων, στην παραγωγή ευεργετικών πεπτιδίων (GLP-1) που βελτιώνουν τον μεταβολισμό γλυκόζης και λιπιδίων, στην ισχυροποίηση και ισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος και στην τόνωση της μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών.

Διατηρώντας λοιπόν τους μύες του σώματος μας σε συνεχή κίνηση μπορούμε να μείωσουμε την πιθανότητα οστεοπόρωσης, καρκίνου, μεταβολικού συνδρόμου, διαβήτη, αρτηριακής υπέρτασης και άνοιας. Μάλιστα, όσο πιο εκτεταμένη και ποικιλόμορφη είναι η δραστηριότητα των μυών μας (συμμετοχή σε διαφορετικά αθλήματα και εναλλακτικές σωματικές εργασίες), τόσο μεγαλύτερο αναμέναται να είναι το όφελος που θα αποκομίσουμε.

Σχετική αναφορά:

van den Beld AW et al. The physiology of endocrine systems with ageing.
Lancet Diabetes Endocrinol. 2018 Aug;6 (8):647-658.

Αξιολόγηση ηλεκτροκαρδιογραφήματος αθλητών: νέα δεδομένα

Η αξιολόγηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος ενός αθλητή είναι δυνατόν να εντοπίσει σε υποκλινική και ασυμπτωματική φάση, μια υποκείμενη μυοκαρδιακή πάθηση.

Κατά καιρούς έχουν ανακοινωθεί διάφορα κριτήρια που επιτρέπουν με σχετική ευκολία την ερμηνεία ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος.

Ένα νέο στοιχείο, που μέχρι τώρα δεν περιλαμβάνεται σε αυτά τα κριτήρια, φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σημασία. Η παρουσία χαμηλών δυναμικών QRS στις απαγωγές των άκρων αποτελεί είναι εύρημα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Υπολογίζεται ότι παρουσιάζεται στο 1% των αθλητών και πιθανόν να υποκρύπτει αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια ή την παρουσία μη ισχαιμικής ουλής στο μυοκάρδιο.

Είναι αναγκαίο λοιπόν, η διαπίστωση ενός τέτοιου στοιχείου στο ηλεκτροκαρδιογράφημα να ακολουθείται από υπέρηχο καρδιάς και ιδανικά από την διενέργεια δοκιμασίας κόπωσης. Σε περίπτωση καταγραφής πολύμορφων έκτακτων κοιλιακών συστολών, το MRI καρδιάς είναι ενδεδειγμένο.

Σχετική αναφορά:
Prevalence and clinical significance of isolated low QRS voltages in young athletes.
EP Europace. Published: 04 March 2022

Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αθλητών: ποιες οι πιθανότητες επιβίωσης

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση αναζητήθηκαν οι πιθανότητες επιβίωσης αθλητών μετά από επεισόδιο καρδιακής ανακοπής στον χώρο άθλησης (sports-related sudden cardiac death). Η μελέτη συμπεριέλαβε δεδομένα από το Γαλλικό Ινστιτούτο Υγείας κατά την περίοδο 2005-2018.

Στο σύνολο 377 τέτοιων περιστατικών το 5.3% συνέβηκε σε νεαρούς ανταγωνιστικού επιπέδου αθλητές, ενώ το 94.7% σε ερασιτέχνες αθλητές μέσης ηλικίας.

Η διενέργεια καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ) με την εφαρμογή θωρακικών συμπιέσεων και την χρήση απινιδωτή στον αθλητικό χώρο παρουσίασε σημαντική άνοδο στο υπό μελέτη χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με την μελέτη, η έγκαιρη και άμεση εφαρμογή ΚΑΡΠΑ/αυτόματου απινιδωτή μπορεί να πετύχει ποσοστό επιβίωσης 66.7%.

Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα μεγάλο και υπερτονίζει την τεράστια σημασία που έχει η εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού που επιτηρεί αθλητικούς αγώνες.

Σχετική αναφορά:
Evolution of Incidence, Management, and Outcomes Over Time in Sports-Related Sudden Cardiac Arrest
Karam N, et al.
J Am Coll Cardiol. 2022 Jan, 79 (3) 238–246

Ο κίνδυνος μιας γυναίκας που αθλείται να υποστεί αιφνίδιο καρδιακό θάνατο (sports related sudden cardiac death) υπολογίζεται να είναι μέχρι και 33 φορές μικρότερος από τον αντίστοιχο κίνδυνο ενός άνδρα.

Αρχικά είχε τεθεί η υποψία ότι το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στην μαζικότερη συμμετοχή των ανδρών στον αθλητισμό. Ωστόσο φαίνεται ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αναληθής, καθώς στους πρόσφατους Ολυμπιακούς αγώνες το 45% ήταν γυναίκες. Η συμμετοχή μάλιστα των γυναικών σε αγωνίσματα αντοχής έχει πλέον γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής. Τα αγωνίσματα στα οποία καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά αιφνίδιου θανάτου είναι η καλαθόσφαιρα (κυρίως σε νεαρούς άνδρες στην Αμερική), το ποδόσφαιρο (σε νεαρούς άνδρες στην Ευρώπη) και ακολούθως το τρέξιμο, η ποδηλασία και η κολύμβηση (με κάπως πιο ίση κατανομή ανάμεσα στα δύο φύλα).

Παθήσεις όπως η υπερτροφική και αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια, καθώς και το σύνδρομο Brugada φαίνεται ότι είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν επικίνδυνες αρρυθμίες σε άνδρες παρά σε γυναίκες.

Επιπλέον η αθηρωμάτωση των στεφανιαίων αγγείων, αλλά και η κολπική μαρμαρυγή είναι σαφώς συχνότερα στο ανδρικό φύλο. Πιθανότερη εξήγηση των πιο πάνω δεδομένων είναι η προστατευτική δράση των οιστρογόνων. Γενικότερα επίσης οι γυναίκες παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, καθώς και μια κοινωνική συμπεριφορά με μικρότερη ροπή προς καταχρήσεις επιβαρρυντικών ουσιών.

Σχετική αναφορά:
Risk of sports-related sudden cardiac death in women
Eur Heart J 2021 Dec 11;[EPub Ahead of Print], D Rajan, R Garcia, J Svane, J Tfelt-Hansen

Πως αξιολογούνται οι έκτακτες κοιλιακές συστολές κατά την δοκιμασία κόπωσης.

Οι έκτακτες κοιλιακές συστολές αποτελούν μια συχνή μορφή αρρυθμίας. Η κλινική αξιολόγηση τους καθιστά αναγκαία ορισμένες φορές την διενέργεια απεικονιστικών και λειτουργικών εξετάσεων.

Η δοκιμασία κόπωσης είναι μια εξέταση με την οποία παρακολουθείται η ηλεκτρική δραστηριότητα και συμπεριφορά της καρδιάς κατά την άσκηση. Αρρυθμίες είναι δυνατόν να καταγραφούν κατά την διάρκεια της εξέτασης. Σε μια πρόσφατη δημοσίευση τονίζεται ότι οι έκτακτες κοιλιακές συστολές που εμφανίζονται στην φάση αποκατάστασης είναι δείκτες δυσμενούς πρόγνωσης.

Η παρουσία τους είναι πιθανόν να υποδηλώνει την καθυστερημένη επαναφορά και επικράτηση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος και να σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Λιγότερη ανησυχία θα πρέπει να προκαλούν οι έκτακτες κοιλιακές συστολές που εμφανίζονται κατά την άσκηση, κυρίως όταν αυτές εκλείπουν στην φάση αποκατάστασης.

Γενικότερα λοιπόν, αυξημένο φορτίο εκτάκτων κοιλιακών συστολών στην φάση αποκατάστασης, ιδιαίτερα αν αυτές έχουν ποικίλη μορφολογία, θα πρέπει να εγείρουν την κλινική υποψία για περαιτέρω εξετάσεις.

Σχετική αναφορά
Exercise-Induced Ventricular Ectopy and Cardiovascular Mortality in Asymptomatic Individuals
Marwan M. Refaat, Charbel Gharios, M. Vinayaga Moorthy, Farah Abdulhai, Roger S. Blumenthal, Miran
A. Jaffa, and Samia Mora
J Am Coll Cardiol. 2021 Dec, 78 (23) 2267–2277

Ο βαθμός εναπόθεσης ασβεστίου στις στεφανιαίες αρτηρίες (Coronary Artery Calcium score) αποτελεί ένα δείκτη που μπορεί αρκετά εύκολα και γρήγορα να προσδιοριστεί με την χρήση της αξονικής τομογραφίας. Τα υψηλά επίπεδα του συγκεκριμένου σκορ παραδοσιακά σχετίζονταν με αυξημένο φορτίο αθηρωματικής πλάκας και αποτελεί ένα από τα κριτήρια που καθορίζουν την θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών, είτε με φαρμακευτική ή επεμβατική αντιμετώπιση.

Σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκαν ανεξήγητα υψηλά σκορ ασβεστίου σε αθλητές, ιδιαίτερα σε αυτούς που συμμετέχουν σε αγωνίσματα αντοχής. Διατυπώθηκε μάλιστα αρχικά η άποψη ότι η αυξημένη καταπόνηση της καρδιάς εξαιτίας της άσκησης είναι η αιτία αυτού του ευρήματος. Αυτό έθεσε σε αμφισβήτηση τα οφέλη της άσκησης, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται υπέρμετρη.

Παρόμοια ευρήματα παρουσιάζονται σε πρόσφατη δημοσίευση. Ανάμεσα σε 25485 συμμετέχοντες επιβεβαιώθηκε η γραμμική συσχέτιση της άσκησης με το σκορ ασβεστίου. Η εντατικοποίηση μάλιστα της άσκησης συνοδεύτηκε και με ταχύτερη εναπόθεση ασβεστίου στα αγγεία.

Οι συγγραφείς του άρθρου τονίζουν ότι το εύρημα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένδειξη δυσμενούς επίδρασης της άσκησης στην καρδιά. Αντίθετα, η εμφάνιση υψηλού σκορ ασβεστίου σε αυτά τα άτομα θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένδειξη επούλωσης και σταθεροποίησης μιας υφιστάμενης αθηρωματικής πλάκας. Όταν λοιπόν διενεργείται μια τέτοια εξέταση, ο γιατρός θα πρέπει να γνωρίζει το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας του ασθενούς, και να το λαμβάνει σοβαρή υπόψη στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Σχετική αναφορά
Sung K, Hong YS, Lee J, et al. Physical activity and the progression of coronary artery calcification. Heart
Published Online First: 20 September 2021